Een stuk Beton

Gister deed ik het Stedelijk Museum een bezoekje aan en raakte verzeild in de nieuwe tentoonstelling van het museum: Coded Nature van Studio Drift. Hetgeen ik daar aantrof was voor mij de druppel die de emmer deed overlopen. Dit heeft ertoe geleid dat ik in de pen ben geklommen om – zover dit in mijn macht ligt – de hedendaagse beeldende kunst te genezen van het ziektebeeld waar het nu al veel te lang aan lijdt. Want wat trof ik aan? Een rond draaiend stuk beton en een stukje verderop een dode boom versiert met ledlampjes om ‘ecologische kwesties’ aan de kaak te stellen. Dit laatste werd mij pas duidelijk nadat ik eerst het bijbehorende bordje had gelezen. En zo gaat het keer op keer. Steeds moet ik eerst pietluttige bordjes lezen om te begrijpen waar deze kunstenaar nu weer aandacht voor wil vragen met zijn beeld. Deze trend is ronduit jammerlijk daar het de toegevoegde waarde van de beeldende kunst volledig naar de achtergrond laat verdwijnen en met oog op de toekomst allicht volledig laat vervliegen.

Conceptuele kunst wordt iedere keer maar weer bejubeld als toonaangevend en baanbrekend. Zo ook op de Biënnale van Venetië waar ik in 2015 voor het eerst beneveld raakte door het veelvoud van het conceptuele aanbod. Het zoeken naar authentieke kunst was ver te zoeken, slechts in het paviljoen – ik meen – van Namibië trof ik kunst aan die een eigen karakter had. De rest was een grote eenmansworst. Allen wanhopig opzoek naar een vorm van authenticiteit en precies daarmee zo ongelofelijk betreurenswaardig identiek. Deze trend – beeldende kunst te vereenzelvigen met maatschappelijke en sociologische vraagstukken – heeft ertoe geleid dat het beeld an sich vaak vlak, hol en uitdrukkingsloos wordt en daarmee inboet aan kracht. Het feit alleen al dat het eerst toegelicht moet worden impliceert al dat het beeld an sich dus niets toevoegt. Zoals de grote Franse filosoof Michel Foucault in zijn vertoog over het kunstwerk Las Meninas van Velázquez al te kennen gaf zijn kunst en taal eenvoudig weg niet tot elkaar te herleiden. Ik citeer:

Hoe we ook proberen om te zeggen wat we zien, wat we zien wordt nooit gevat in wat we zeggen; hoe we ook proberen om datgene wat we zeggen met beelden, metaforen en vergelijkingen aanschouwelijk te maken, de ruimte waarin ze stralen is niet de ruimte die door onze ogen wordt tentoongespreid, maar de ruimte die door de volgorde van de zinsbouw wordt gedefinieerd.

Kunst spreekt vanuit een andere dimensie tot ons en daarin ligt haar kracht. Zij spreekt ons gevoelsleven aan. Haar beduidende meerwaarde kenmerkt zich niet door basale emoties aan te wakkeren – zoals moraliteitsvraagstukken dit ook kunnen doen – maar juist doordat zij ons in staat stelt om een nieuw emotioneel landschap te betreden. Kunst hoeft dan ook niet cognitief begrepen te worden en kan in de essentie – zelfs al poogt men dit te doen – niet in woorden worden uitgedrukt. Zij hoeft niet iets inzichtelijk te maken en hoeft daarmee nooit iets na te streven. Kunst is.

Men zou nog kunnen denken dat de hedendaagse conceptuele beeldende kunst – gezien het feit dat kunst in zekere mate altijd subjectief is – nog steeds zou kunnen doorgaan als kunst. Ware het niet dat zij woorden tracht uit te drukken in beeld waarbij het beeld ondergeschikt is gemaakt aan het concept dat zij tracht te verbeelden. Het beeld an sich is alleen nog maar een middel geworden in plaats van het doel en daarmee niet meer van een beduidende meerwaarde. Het middel zou namelijk ook vervangen kunnen worden door bijvoorbeeld: een discussie op tv, een conferentie of een boek. De beduidende meerwaarde van wat hedendaagse beeldende kunst zou kunnen zijn raakt op deze manier langzaam aan in de vergetelheid en dat is een groot verlies voor ons allen. Geef politici vandaag de dag maar eens ongelijk als ze roepen dat er minder geld moet naar kunst. Daarom roep ik dan ook op dat vanaf heden beeldend kunstenaars kunst moeten maken om ons gevoelsleven te verrijken en dat is dus excl. blokken beton en dode boomstammen.

Bronvermelding:

Foucault, Michel

2017    De Woorden en de Dingen. Amsterdam: Boom Uitgevers.

De expositie Coded Nature van Studio Drift is nu te zien in het Stedelijk Museum tot 26 augustus 2018.